کمبود ویتامین در بچه ها چه عوارضی دارد؟ - مجله بهسان

آیا فکر می کنید کودک شما ممکن است از کمبود ویتامین رنج ببرد؟ خواندن این مقاله به شما یاری می نماید تا تصمیم بگیرید که چه غذاهایی را به رژیم غذایی کودک خود اضافه کنید تا نگرانی های ممکن بابت سلامتی کودک خود را برطرف کنید.

علت کمبود ویتامین در بچه ها

کمبود ویتامین در بچه ها ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد که بر رشد و سلامت کلی آن ها تأثیر می گذارد. دانستن این دلایل برای رسیدگی و پیشگیری موثر از کمبودها ضروری است.

1. عوامل مربوط به تغذیه

یکی از دلایل اصلی کمبود ویتامین در بچه ها، دریافت ناکافی مواد غذایی است. بچه های که رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامین های ضروری را مصرف نمی نمایند در معرض خطر هستند. این امر ممکن است به علت عوامل متعددی رخ دهد که مهم ترین آن ها را در ادامه می خوانید.

• عادات بد غذایی

بسیاری از بچه ها، عادات غذایی بدی از خود نشان می دهند. یعنی غذاهای خاصی را ترجیح می دهند در حالی که از خوردن غذاهای دیگر اجتناب می نمایند. این غذا خوردن انتخابی ممکن است منجر به دریافت ناکافی ویتامین های موجود در انواع غذاها گردد.

• دسترسی محدود به غذاهای مناسب و مقوی

عوامل اجتماعی و مالی می توانند در این مسئله نقش مهمی ایفا نمایند. خانواده هایی که با چالش های مالی روبه رو هستند، ممکن است دسترسی محدودی به میوه های تازه، سبزیجات و سایر غذاهای غنی از مواد مغذی داشته باشند و در عوض به گزینه های مقرون به صرفه تر و فرآوری شده که اغلب ویتامین های کمتری دارند متکی باشند.

• ناامنی غذایی

در خانواده هایی که ناامنی غذایی یعنی عدم دسترسی به غذای کافی به علت محدودیت های مالی، وجود دارد، ممکن است بچه ها به اندازه کافی مواد مغذی مورد احتیاج برای رشد سالم را دریافت ننمایند.

• محدودیت های فرهنگی یا غذایی

در بعضی از فرهنگ ها، ممکن است گروه های غذایی خاصی را محدود نمایند و مصرف ویتامین های خاص محدود گردد، مگر اینکه مکمل جایگزین آن مصرف گردد.

2. اختلالات گوارشی

بعضی از اختلالاتی که بر سیستم گوارشی تأثیر می گذارند، می توانند با جذب مواد مغذی تداخل داشته باشند، حتی اگر کودک رژیمی مصرف کند که از نظر تغذیه ای کافی به نظر می رسد. بعضی از این اختلالات شامل موارد زیر است.

• بیماری سلیاک

شرایطی که در آن مصرف گلوتن باعث ایجاد واکنش ایمنی می گردد که به روده کوچک آسیب می رساند و جذب مواد مغذی از جمله ویتامین ها را مختل می نماید.

• بیماری های التهابی روده (IBD)

شرایطی مانند بیماری های روده و التهاب روده بزرگ ممکن است منجر به آسیب به دستگاه گوارش گردد و جذب ویتامین ها و مواد معدنی را کاهش دهد.

• اسهال مزمن یا سندرم های سوء جذب مواد غذایی

شرایطی که باعث اسهال مزمن می گردد یا بر روند طبیعی جذب در روده تأثیر می گذارد، علیرغم دریافت رژیم غذایی کافی می تواند منجر به کمبود ویتامین گردد.

3. افزایش احتیاج به مواد مغذی در بچه ها

بچه ها به علت حضور در مراحل رشد و تکامل سریع، احتیاج به مواد مغذی بیشتری نسبت به بزرگسالان دارند. دو دوران مهم زندگی آن ها عبارت اند از:

• دوران شیرخوارگی: در طول سال اول زندگی، نوزادان برای رشد و نمو استخوان ها به ویتامین های خاصی مانند ویتامین D احتیاج دارند.
• دوران بلوغ: بلوغ و نوجوانی دوره هایی از رشد هستند که در آن احتیاج به مواد مغذی به طور قابل توجهی افزایش می یابد، به ویژه در خصوص ویتامین های دخیل در سلامت استخوان (مانند ویتامین D و کلسیم) و رشد کلی.

4. شرایط سلامتی

بعضی از مسائل در سلامت می تواند خطر کمبود ویتامین را در بچه ها افزایش دهد که عبارت اند از:

• تولد زودرس: نوزادان نارس ممکن است ذخایر اندک مواد مغذی و سیستم گوارشی توسعه نیافته ای داشته باشند که احتیاج به توجه ویژه به مکمل های ویتامین دارند.
• بیماری های مزمن: شرایطی مانند فیبروز کیستیک یا بیماری کلیوی می تواند بر متابولیسم مواد مغذی تأثیر بگذارد و احتیاج به مواد مغذی را افزایش دهد یا جذب آن را مختل کند.
• اثرات داروها: بعضی از داروهای تجویز شده برای بیماری های مزمن می توانند در جذب مواد مغذی اختلال ایجاد نمایند یا احتیاج بدن به ویتامین های خاص را افزایش دهند.

5. عوامل محیطی و سبک زندگی

چندین عامل موجود در سبک زندگی می تواند منجر به کمبود ویتامین در بچه ها گردد که از جمله آن ها می توان به این عوامل اشاره نمود:

• دریافت ناکافی نور خورشید: اگر بچه ها به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار نگیرند، ممکن است کمبود ویتامین D رخ دهد زیرا پوست وقتی در معرض اشعه UVB قرار می گیرد ویتامین D فراوری می نماید.
• مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده: با مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده و مصرف کم میوه ها و سبزیجات تازه ممکن است ویتامین ها و مواد معدنی ضروری مورد احتیاج برای سلامتی بدن تامین نگردد.
• رژیم های محدود گیاهی و یا گیاه خواری: با پیروی از رژیم های محدود گیاهی یا گیاه خواری بدون برنامه ریزی دقیق که ممکن است فاقد ویتامین های خاصی باشند که عمدتا در محصولات حیوانی یافت می شوند (مانند ویتامین 12B)، این ویتامین ها جذب نمی گردد.

علائم و اثرات کمبود ویتامین در بچه ها

اگر نگران این هستید که کودک شما ممکن است کمبود ویتامین داشته باشد، احتمالا به این علت است که متوجه شده اید که او کاملا سالم به نظر نمی رسد و دارای علائمی است.

کمبود ویتامین ممکن است به طرق مختلف ظاهر گردد و همه علائم آن یکسان نیست زیرا هر ویتامین نقش متفاوتی در حفظ سلامت کلی بدن ایفا می نماید. به عنوان مثال، کمبود ویتامین A بسیار متفاوت از کمبود ویتامین C به نظر می رسد اما همه انواع کمبود ویتامین در بچه ها دارای چند ویژگی مشترک هستند.

1. تغییر در اندازه انرژی کودک

وقتی بدن انسان همه مواد مغذی مورد احتیاج خود را دریافت نمی نماید، مثل این است که شارژ باتری آن کم است. افراد مبتلا به کمبود ویتامین اغلب خسته هستند یا انرژی کمتری دارند. این مورد در یک کودک، ممکن است به این شکل باشد که نیمه شب از خواب بیدار گردد و آغاز به راه رفتن و فعالیت در خانه کند و در عوض، در روز دیرتر از خواب بیدار گردد.

این تغییر در عادات خواب ممکن است نشان دهنده پایین بودن سطح انرژی آن ها باشد که احتمالا به علت کمبود ویتامین یا مواد مغذی است.

2. ضعف سیستم ایمنی

سرماخوردگی برای بچه ها غیرعادی نیست، زیرا آن ها تمایل به بازی و شیطنت دارند که آن ها را در معرض میکروب ها قرار می دهد. بااین حال اگر به نظر می رسد که کودک شما بیشتر از گذشته سرما می خورد یا مدتی طول می کشد تا سلامت خود را باز یابد، در خصوص رژیم غذایی آن ها دقت به خرج دهید. سیستم ایمنی بدن برای تقویت خود به ویتامین های زیادی احتیاج دارد که ویتامین C در راس این فهرست واقع شده است.

3. بی حسی، سوزن سوزن شدن بدن یا تغییر در نحوه عملکرد بدن کودک

بچه ها می دانند که چه زمانی احساس بدی دارند. در مواقعی ممکن است کودک شما برای خوردن شام بگوید که خسته است یا برای خوردن یک کیک، تمایل بیش از حد داشته باشد. گاهی اوقات حتی ممکن است برای انجام تکالیف بگوید که سر درد دارد.

بچه ها خلاق هستند و به عنوان والدین آن ها، احتمالا می توانید بفهمید که چه زمانی فرزندتان دروغ می گوید تا به آنچه می خواهد برسد. اگر مطلب عنوان شده به وسیله کودک حقیقت نداشته باشد، معمولا می توانید آن را تشخیص دهید. بنابراین اگر کودک شما احساس سوزن سوزن شدن یا خارش عجیب، سردی غیرمعمول یا ناخوشی را توصیف می نماید، می تواند علامت کمبود ویتامین باشد.

4. خشکی پوست

اگر کودک شما بیماری پوستی مانند اگزما یا کهیر ندارد، خشک شدن ناگهانی پوست می تواند نشان دهنده چند عامل متفاوت باشد. بچه ها، پیری پوست ندارند، بنابراین ظهور خشکی یا چروک در پوست معمولا به این معنی است که مسئله ای پیش آمده است.

پوست برای سالم ماندن به آب، اسیدهای چرب و ویتامین ها احتیاج دارد. اگر کودک شما به اندازه کافی این موارد را مصرف نمی نماید، ممکن است پوست او خشک، پوسته پوسته یا قرمز به نظر برسد. تغییر در رژیم غذایی، مصرف چند لیوان آب بیشتر در روز و کمی لوسیون ضد آلرژی ممکن است برای مقابله با این عارضه سودمند باشد اما اگر خشکی پوست از بین نرود و پایدار باشد، ممکن است علامت کمبود ویتامین باشد.

5. عدم تمرکز

ممکن است تشخیص اینکه کودک شما برای تمرکز کردن مشکل دارد یا نه، سخت باشد زیرا بسیاری از بچه ها ترجیح می دهند روی چیزهایی تمرکز نمایند که به نظرشان جالب یا سرگرم نماینده است یا ممکن است فورا تعیین نگردد که عدم تمرکز آن ها به یک علت اساسی مربوط می گردد.

وقتی کودک شما، درگیر فعالیت هایی است که معمولا به انجام آن علاقه دارد، به او توجه کنید. آیا او در رنگ آمیزی یا انجام بازی های ویدیویی مشکل دارد؟ حتی اگر کودک شما علاقه زیادی به فعالیتی داشته باشد، اگر با کمبود مواد مغذی خاصی روبرو باشد، ممکن است به سختی این فعالیت را دنبال کند.

کمبود تمرکز یا مه مغزی (brain fog) می تواند یکی از علائم رایج کمبود ویتامین در بچه ها باشد. مغزی که دچار سوء تغذیه باشد، در تمرکز، پردازش و یادگیری مشکل دارد.

6. تاخیر در رشد

دریافت ناکافی مواد مغذی و ویتامین ها در دوران کودکی می تواند سرعت رشد و تکامل را کاهش دهد. این امر ممکن است منجر به تاخیر در نقاط عطف رشد کودک مانند نشستن، چهار دست و پا راه رفتن و راه رفتن روی دو پا گردد و رشد و بلوغ جسمی را در دوران نوزادی، کودکی و نوجوانی به تاخیر بیندازد.

7. کمبود ویتامین و مسائل دهان و دندان

دریافت ناکافی کلسیم، ویتامین D، ویتامین A و فسفر می تواند منجر به پوسیدگی دندان، تاخیر در رشد دندان و ضعیف شدن مینای دندان گردد.

ویتامین D نقش حیاتی در جذب کلسیم و معدنی شدن دندان دارد. کمبود ویتامین D ممکن است مانع از تشکیل مینای دندان گردد و دندان ها را مستعد پوسیدگی و فرسایش کند.

ویتامین A نیز با یاری به رشد و نگهداری دندان ها و لثه های سالم به سلامت دهان یاری می نماید. مصرف ناکافی ویتامین A می تواند سلامت دهان و دندان را به خطر بیندازد و منجر به ضعیف شدن مینای دندان و افزایش خطر مسائل دندانی گردد.

عوارض کمبود ویتامین در بچه ها

کمبود ویتامین در بچه ها می تواند منجر به بروز عوارض و بیماری های مختلف در بچه ها گردد. در ادامه به عوارض کمبود ویتامین های مختلف بر بچه ها اشاره می کنیم.

کمبود ویتامین A

• شب کوری
• افزایش حساسیت به عفونت
• تأخیر در رشد

کمبود ویتامین D

• راشیتیسم
• تأخیر در تشکیل دندان
• افزایش خطر ابتلا به عفونت های تنفسی

کمبود ویتامین C

• بیماری اِسکِروی (یک بیماری که با ضعف، کم خونی، تورم لثه ها و کبودی یا خونریزی سریع تعیین می گردد.)
• تاخیر در بهبود زخم ها

کمبود ویتامین 1B (Thiamine)

• بری بری (بیماری خطرناکی که ممکن است منجر به بروز علائم عصبی مانند گیجی، ضعف عضلانی و مسائل قلبی عروقی گردد.)

کمبود ویتامین 2B (Riboflavin)

• بیماری آریبوفلاوینوز (علائم آن شامل گلودرد، قرمزی و تورم پوشش داخلی دهان و گلو، ترک یا زخم در قسمت بیرونی دهان است.)

درمان کمبود ویتامین در بچه ها

کمبود ویتامین را می توان به روش های مختلفی درمان کرد و همه این ها به شدت کمبود آن بستگی دارد. اگر کمبود خفیف است، ممکن است تغییر در رژیم غذایی کودک برای بازگشت به مسیر درست دریافت ویتامین، کافی باشد.

اگر کمبود مربوط به آلرژی های غذایی باشد که دستیابی به اهداف تغذیه ای به وسیله رژیم غذایی را سخت می نماید، مکمل ها می توانند یاری زیادی به سلامت کودک شما نمایند.

هنگامی که یک کودک عوارض جانبی شدید کمبود ویتامین را تجربه می نماید، ممکن است به تزریق ویتامین احتیاج داشته باشد. ویتامین ها را می توان به وسیله تزریق وریدی تجویز کرد. بچه های که کمبود شدید ویتامین دارند، معمولا تا آخر عمر به این تزریق ها احتیاج خواهند داشت.

این موارد، یک راهکار کوتاه مدت برای یاری به بدن برای بازگشت به حالت عادی هستند. پس از اینکه از راه های درمانی برای جبران کمبود ویتامین در کودک استفاده کردید، به وسیله تغییر شیوه زندگی، می توانید سلامت او را حفظ کنید.

کمبود هر ویتامین در کودک چه درمانی دارد؟

برای درمان کمبود ویتامین در بچه ها باید به ویتامینی که در بدن کودک کمتر است توجه کرد. بر این اساس کمبود هر ویتامین درمان خاص خود را دارد که مهم ترین آن ها را در ادامه می خوانید.

کمبود ویتامین A

مکمل های خوراکی ویتامین A تجویز شده به وسیله پزشک می تواند سطح طبیعی این ویتامین را بازیابی کند. بعلاوه مصرف غذاهای غنی از ویتامین A مانند هویج، سیب زمینی شیرین، سبزیجات برگ دار و تخم مرغ در این زمینه موثر است.

کمبود ویتامین D

در این مورد، مکمل های ویتامین D به ویژه در مناطقی که در معرض نور خورشید کم هستند، تجویز می شوند. تشویق کودک برای قرار گرفتن ایمن در معرض نور خورشید برای تحریک فراوری طبیعی ویتامین D در پوست نیز توصیه می گردد.

کمبود ویتامین C

علاوه بر استفاده از مکمل ها، گنجاندن غذاهای سرشار از ویتامین C مانند مرکبات، توت فرنگی، فلفل دلمه ای و کلم بروکلی در رژیم غذایی کودک، در درمان کمبود ویتامین C موثر است.

کمبود ویتامین B

مکمل های گروه ویتامین B ممکن است بر اساس کمبود شناسایی شده تجویز گردد. البته مصرف رژیم غذایی مناسب از جمله غذاهای غنی از ویتامین B مانند غلات کامل، حبوبات، آجیل، محصولات لبنی و گوشت بدون چربی در کمبود این ویتامین موثر است.

رویکردهای عمومی برای درمان کمبود ویتامین در بچه ها

معمولا برای درمان کمبود ویتامین در بچه ها این روش ها به کار می روند:

• ارزیابی پزشکی: برای بچه ها مشکوک به کمبود ویتامین ضروری است که یک ارزیابی پزشکی کامل از جمله آزمایش خون برای تایید کمبود و ارزیابی شدت آن انجام دهید.
• تجویز مکمل ها: پزشکان متخصص مکمل های مناسب را بر اساس سن، وزن و احتیاجهای غذایی خاص کودک تجویز می نمایند. برای دستیابی به نتایج مطلوب، مکمل ها باید طبق دستور پزشک مصرف شوند.
• مشورت با متخصص تغذیه: کار با یک متخصص تغذیه یا متخصص رژیم های غذایی می تواند به تدوین یک برنامه غذایی متعادل و که شامل غذاهای غنی از ویتامین های کمبودی در بدن، است یاری کند. این امر تضمین می نماید که کودک تغذیه کافی فراتر از مکمل دریافت می نماید.
• نظارت و پیگیری: برای نظارت بر پیشرفت کودک، تنظیم درمان در صورت لزوم و اطمینان از کنترل کمبود ویتامین، بازدیدهای منظم به وسیله متخصص، ضروری است.
• آموزش و پشتیبانی: آموزش والدین و مراقبان کودک در خصوص اهمیت حفظ یک رژیم غذایی مغذی و پیروی از درمان های تجویز شده برای مدیریت طولانی مدت و پیشگیری از کمبود ویتامین در آینده بسیار مهم است.

کلام آخر

برای والدین مهم است که از علائم کمبود ویتامین در بچه ها مطلع باشند. خستگی، بیماری های مکرر، احساسات عجیب در بدن، خشکی پوست و عدم تمرکز، همگی می توانند نشان دهنده کمبود ویتامین ها و مواد معدنی کلیدی در کودک باشند.

معرفی غذاهای غنی از مواد مغذی و صحبت با پزشک اطفال می تواند به برطرف کمبودها قبل از ایجاد مسائل بزرگتر یاری کند. کمبود ویتامین خیلی رایج نیست، اما این احتمال وجود دارد که افراد حساس به اندازه ای که ضروری است، ویتامین دریافت ننمایند. ایجاد تنوع بیشتر در رژیم غذایی خانواده تان و اهمیت دادن بیشتر به اینکه بچه هایتان چه میان وعده هایی می خورند، هرگز ضرری ندارد!

منابع: elsenutrition , nurturechildrenshealth , wakeforestpediatrics