واعظ زاده: در حوزه علم به ادبیات تازه ای نیاز داریم - مجله بهسان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرنگاران، افتتاحیه چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت صبح امروز چهارشنبه 30 اردیبهشت در محل سالن همایش های کتابخانه ملی برگزار گشت.

صادقی واعظ زاده رئیس شورای عالی و رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در سخنرانی خود گفت: من یک سوال ساده را درباره موضوع کنفرانس مطرح می کنم که پاسخ به آن برای طراحی الگوی پیشرفت ضروری است. سوال این است که چه ارتباطی بین گذشته، حال و آینده پیشرفت وجود دارد و چه چیزی این ارتباط را برقرار می کند. یک پاسخ ساده آن است که زمان عامل پیدایش گذشته، حال و آینده است و خود مثل نخ تسبیح آنها را به هم متصل می سازد.

وی با اشاره به اینکه زمان اصالتی ندارد و این حرکت است که قبل و بعد و به طور کلی ترتیب رویدادها را موجب می شود و ذهن از این ترتیب ها مفهوم زمان را می سازد گفت: پس تحول و حرکت است که گذشته، حال و آینده پیشرفت را می سازد. به این ترتیب اگر پیشرفت، تحول و حرکت است موضوع تحول و متحرک حرکت چیست؟ اگر متحرک را به درستی نشناسیم نمی توانیم مقصد و راستا حرکت یعنی الگوی پیشرفت را طراحی کنیم. در پیشرفت علمی موضوع و متحرک پیشرفت علم است و در پیشرفت فرهنگی فرهنگ و در پیشرفت اقتصادی متحرک فعالیت هاست.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ادامه داد: سوال اساسی ذکر شده را به نحو دیگری در چارچوبی منطقی نیز می توان پرسید و این شامل سوال هایی مانند علت مادی پیشرفت چیست و یا پیشرفت در چه چیزی به وقوع می پیوندد قابل سوال است. پاسخ فلسفی به این سوال برای شناخت پیشرفت مهم است. اما علاوه بر این پاسخگویی به این سوال دستاورد کاربردی نیز دارد و آن کمک به طراحی راستا پیشرفت است.

واعظ زاده اظهار داشت: از آنجایی که ماده پیشرفت همواره در تغییر و تحول است، شناخت پویای آن (شناختش با التفات به حرکتش) همان شناخت راستا حرکت است. نیز این شناخت جدای از شناخت قواعد حرکت نیست. اگر ماده را شناختیم قواعد تحول آن­را خواهیم شناخت و موقعیت­ هایی را که بر طبق این قواعد در هر لحظه و در افق مطلوب به خود می­پذیرد خواهیم شناخت. آن­گاه این قواعد راهنمای مشخص راستا و مقصد حرکت یعنی طراحی الگوی پیشرفت خواهد شد.

استاد دانشگاه تهران شرح داد: در فلسفه سیاسی و فلسفه تاریخ و جامعه شناسی و روان شناسی و اقتصاد و رشته های دیگر موضوع و ماده و متحرکِ پیشرفت به طور صریح یا ضمنی معرفی شده است که تنوع پاسخ ها حاکی از آن است که پیشرفت یک تحول چند بعدی و شناخت آن کار دانشی چند رشته ای است. به همین جهت این کنفرانس فیلسوفان و مورخان و جامعه ­شناسان و آینده ­پژوهان و متخصصان رشته­ های متعدد دیگر را گرد هم آورده است تا پیشرفت را از همه ابعاد بشناسند و معرفی کنند.

واعظ زاده تاکید کرد: اما تنوع پاسخ ها به سؤال مطروحه حاکی از آن است که روش شناسی و رویکردی کل نگر در هر حال برای شناخت متحرک و ماده پیشرفت ضروری است بویژه اگر به روح پیشرفت معتقد باشیم که جزء هیچ­یک از ابعاد و بخش­های پیشرفت نیست و در کلیت متحرک متبلور است و تجزیه پیشرفت به مقولات مختلف آن را دور از دسترس می­سازد.

وی با اذعان به این که پیشرفت تنها روحی نیست و ساحت مادی جامعه شامل ساختارها و تأسیسات فیزیکی هم پیشرفت می­کند، گفت: ماده و متحرک پیشرفت گوهری معنوی-مادی و روحی- کالبدی است. همان­طور که فروکاستن پیشرفت به ساحت مادی غیر واقعی و اشتباه است، عدم توجه به ساحت مادی پیشرفت هم غیر واقعی و گمراه­کننده است. پیشرفت در روح و کالبد روی می­دهد و موجب تحول و تعالی معنوی و مادی می­شود. عرصه زندگی کالبد پیشرفت و عرصه فکر و معنویت ساحت روحی پیشرفت است. نتیجه آن­که سؤال از ماده و موضوع و متحرکِ پیشرفت، سؤالی منطقی و ضروری و سؤال از واقعیتی مسلم است که با رویکرد کل نگر شناخته می شود.

به گفته واعظ زاده، شناخت این واقعیت مستلزم حرکت از مطالعات چند رشته­ ای به سوی مطالعات بین ­رشته ­ای است. یک نتیجه این حرکت جوانه زدن دانش پیشرفت جامع است که امروز با گسترش و تجزیه رشته­ های علمی جای آن خالی است.

وی اظهار داشت: روش شناسی و دانش بین رشته ای پیشرفت به لحاظ تاریخی در دنیای صنعتی اهمیت کاربردی ندارد زیرا پس از انقلاب صنعتی، جامعه صنعتی معتقد است که به مرحله توسعه یافتگی رسیده و فقط توسعه به بروز مسائلی منجر شده است که باید حل شود. بنابراین الگوهای توسعه در غرب عمدتاً مسئله محور است و پیشرفت جامع مورد نظر نیست. مثلاً در اروپا توسعه انرژی و محیط زیست، در آمریکا توسعه امنیت، در ژاپن توسعه زمین و در کانادا توسعه جمعیت مسئله اصلی است. بنابراین دلایل فقدان توسعه بین رشته ای و جامع در نظام­ های طبقه ­بندی علوم و نیز در سنت آکادمیک در دنیای صنعتی قابل درک است.

واعظ زاده شرح داد: دنیای غیر صنعتی که تجربه صنعتی شدن را از سر نگذرانده است عموماً به­ دنبال توسعه صنعتی است که ادبیات آن مطابق الگوی جوامع صنعتی فراهم است. اما ما که امروز به ضرورت پیشرفت بین رشته ای و جامع واقف می­شویم نه از الگوی صنعتی شدن و نه از الگوهای مسأله محور می توانیم استفاده کنیم. ما به ادبیات تازه ای نیاز داریم و خود باید خلا حضور آن را پر کنیم.

رییس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اظهار داشت: الگوی پیشرفت بین رشته ­ای نمی تواند فقط به روش قیاسی و به طور انتزاعی شکل بگیرد. بلکه باید از بررسی میدانی و مورد شناسی نیز سربلند بیرون بیاید. ایران با گذشته و حال و آینده پیشرفت خود بهترین مورد برای تبیینی واقعی از چنین الگوی پیشرفتی است.

وی اظهار داشت: مرحوم زرین­کوب در پایان یک دوره تاریخ فشرده ایران نتیجه می­گیرد که در زیر رویدادهای تاریخی و پیروزی ها و شکست ها و رفت و آمد سلسله­ های حکومتی در ایران، جریان فرهنگی و معنوی عمیقی جاری بوده که ایران را به عنوان یک ملت و یک کشور در طول تاریخ حفظ کرده است.

به گفته وی حوادث رویین و جریان زیرین تاریخ ایران را می توان تعبیر دیگری از گوهر پیشرفت شامل کالبد و روح پیشرفت دانست. این گوهر فقط به گذشته اختصاص ندارد و در آینده هم حضور خواهد داشت و رمز پیوستگی و یکپارچگی گذشته و حال و آینده پیشرفت ایران خواهد بود.

واعظ زاده شرح داد: وقتی استعداد و انگیزش ایرانی با بینش و هدایت اسلام همراه شد، پیشرفت علمی اسلامی ایرانی متولد و بارور شد. نیز حکمت عملی ایرانیان به ­اضافه حکمت نظری اسلام، گوهر پیشرفت و تمدن اسلامی ایرانی را آفرید. اکنون این گوهر نظری- عملی و اسلامی- ایرانی در یک کشور پهناور و پر جمعیت و پر نعمت زنده است و باید با رویکردی بین رشته ای بازیابی و تبیین علمی شود و الگوی پیشرفت شود.