شرایط تجارت غیرنفتی ایران در دو ماه ابتدایی سال 99 - مجله بهسان

دنیای اقتصاد در ادامه می نویسد: جالب تر آنکه این کشور در جمع 20 مقصد صادراتی ایران در فروردین ماه امسال هم قرار نگرفته و این موضوع نشان می دهد رشد صادرات به ونزوئلا تنها در یک ماه اوج گرفته است. گزارش ها از آمار های صادرات غیرنفتی ایران در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال در مجموع حاکی از افت وزنی و افت ارزشی بود. در عین حال نگاهی به جزئیات صادرات اعم از کالا و مقاصد صادراتی حاوی نکات جالب توجهی است.

از صعود ونزوئلا به رده ششم مقاصد صادراتی گرفته تا افت قابل توجه صادرات گروه های صادراتی میعانات گازی، معدن و صنایع معدنی و صنعت. آمار های سازمان توسعه تجارت نشان می دهد 10 کشور نخست صادراتی ایران سهم نزدیک به 90 درصدی از کل ارزش صادرات دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال را به خود اختصاص داده اند.

صادرات غیرنفتی ایران در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال هم افت وزنی و هم افت ارزشی را تجربه کرده و به نصف رقم مدت مشابه سال قبل رسیده است. اما نگاهی به جزئیات صادرات اعم از کالا و مقاصد صادراتی حاوی نکات جالب توجهی است. از صعود ونزوئلا به رده ششم مقاصد صادراتی گرفته تا افت قابل توجه صادرات گروه های صادراتی میعانات گازی، معدن و صنایع معدنی و صنعت.

از ابتدای سال تا انتهای اردیبهشت، صادرات کالا و میعانات گازی در مجموع 4 میلیارد و 300 میلیون دلار ارزش داشته که وزنی معادل 14 میلیون و 522 هزار تن را به ثبت رسانده است. اما صدور کالا و میعانات گازی در این بازه زمانی نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی با افت 49 درصدی و از نظر وزنی با کاهش 52 درصدی روبرو شده است.

همچنین در بخش واردات نیز شاهد ورود 5 میلیارد و 41 میلیون دلار کالا به وزن 6 میلیون و 405 هزار تن هستیم که نسبت به دو ماه منتهی به اردیبهشت سال گذشته از نظر وزنی رشد 11 درصدی و از نظر ارزشی افت 27 درصدی داشته است؛ بنابراین تراز تجاری ارزشی دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال منفی 741 میلیون دلار بوده، اما تراز تجاری وزنی مثبت 8 میلیون و 117 هزار تن ثبت شده است.

این آمار بیانگر آن است که تراز تجاری ارزشی در بازه دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال نسبت به بازه مشابه سال قبل افت 149 درصدی داشته و تراز تجاری وزنی نیز افت 67 درصدی را تجربه کرده است. ارزش مبادلات تجاری ایران در بازه زمانی مورد بررسی با افت 39 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به 9 میلیارد و 341 میلیون دلار رسیده است. وزن این مبادلات نیز با افت 42 درصدی، 20 میلیون و 927 هزار تن ثبت شده است.

کارنامه صادرات گروه های کالایی

میعانات گازی در بازه زمانی دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال بیشترین ارزش را به خود اختصاص داده است. اگرچه در قیاس با بازه زمانی مشابه سال قبل، هم از نظر ارزشی و هم از نظر وزنی کاهش داشته است. از ابتدای امسال تا انتهای اردیبهشت، یک میلیارد و 542 میلیون دلار از این گروه کالایی با وزن 4 میلیون و 570 هزار تن به بازار های هدف صادر شده است. این ارقام نشان می دهد ارزش صدور میعانات گازی با افت 65 درصدی روبه رو بوده و از نظر وزنی هم کاهش 69 درصدی را تجربه کرده است. البته به دلیل عدم انتشار آمار میعانات گازی از سوی گمرک، ارقام این بخش از اختلاف جمع بخش های عمده از جمع کل صادرات محاسبه شده است.

پتروشیمی دومین گروه صادراتی است که بالاترین ارزش صادرات را بعد از میعانات گازی به نام خود ثبت کرده است. صادرکنندگان این بخش در این بازه زمانی توانسته اند 3 میلیون و 265 هزار تن از این گروه کالایی را با ارزش 941 میلیون دلار به بازار های هدف صادر کنند.

قیاس صادرات پتروشیمی در دوماه منتهی به اردیبهشت امسال نسبت به دو ماه منتهی به اردیبهشت سال گذشته حکایت از افت ارزشی 17 درصدی و رشد وزنی 9 درصدی دارد. گروه کشاورزی و صنایع غذایی سومین گروه صادراتی به لحاظ ارزش است. این گروه کالایی در بازه زمانی مورد بررسی توانسته یک میلیون و 671 هزار تن کالا به ارزش 893 میلیون دلار به کشور های مقصد صادر کند. اما ارزش صادرات این گروه نسبت به مدت مشابه سال قبل افت 6درصدی داشته؛ در حالی که وزن آن با رشد 22درصدی روبه رو شده است.

صادرات معدن و صنایع معدنی نیز در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال با افت وزنی 57درصدی به 4 میلیون و 650 هزار تن و ارزش صدور این گروه کالایی با افت 55 درصدی به 589 میلیون دلار رسیده است. اما صادرات گروه صنعت نیز در دو ماهه امسال به نصف رسیده است. به این معنی که صدور این گروه کالایی در دو ماه امسال از نظر ارزشی افت 49 درصدی را تجربه کرده و به 318 میلیون دلار رسیده است.

همچنین وزن کالا های صادر شده این گروه نیز با افت 22درصدی، 364 هزار تن ثبت شده است. اما بر اساس این گزارش از ابتدای امسال تا انتهای اردیبهشت، تنها هزار تن فرش و صنایع دستی به ارزش 17 میلیون دلار به بازار های هدف صادر شده است. مقایسه ارزش و وزن صادرات این گروه در بازه زمانی مورد بررسی نسبت به بازه مشابه سال قبل حکایت از رشد ارزشی 7 درصدی و افت وزنی 60 درصدی دارد.

20 مقصد صادراتی

آمار های سازمان توسعه تجارت نشان می دهد 10 کشور نخست صادراتی ایران سهم نزدیک به 90 درصدی از کل ارزش صادرات دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال را به خود اختصاص داده اند. در مجموع نیز 20 مقصد صادراتی ایران سهم 6/ 95 درصدی از کل ارزش صادرات در این بازه داشته اند. 20 کشور مقصد صادراتی ایران 13 میلیون و 692 هزار تن کالا به ارزش 4 میلیارد و 111 میلیون دلار از کل صادرات را به خود اختصاص داده اند که نسبت به مدت مشابه سال قبل هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی فرایند کاهشی را طی کرده است. افت 45 درصدی ارزشی و کاهش 50 درصدی وزنی، حاصل صادرات به این 20 کشور است.

از این 20 کشور، صادرات به 12 کشور از نظر ارزشی افت داشته است. همچنین از نظر وزنی، صدور کالا به 14 کشور نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است. از سوی دیگر صادرات به 10 کشور هم به لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی افت داشته و تنها در سه کشور از جمع 20 کشور مقصد صادراتی، هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی شاهد افزایش هستیم. ترتیب 20 بازار اول هدف صادراتی از نظر ارزشی به شرح زیر است:

چین؛ صدر نشین صادرات

چینی ها مدت هاست که اولین مقصد صادراتی ایران هستند. البته در برهه ای کوتاه، جای خود را به عراق دادند، اما مجددا جایگاه اول را کسب کردند. در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال 4میلیون و 3 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 190 میلیون دلار به چین ارسال شده است. سهم ارزش صادرات به چین 7/ 27 درصد از کل ارزش صادرات دو ماهه است. این کشور در دو ماه سال گذشته خریدار 7 میلیون و 6 هزار تن کالای ایرانی به ارزش یک میلیارد و 668 میلیون دلار بود؛ بنابراین ارزش صدور کالا به چین در دو ماه امسال نسبت به بازه زمانی مشابه سال قبل، 29 درصد کاهش یافته و وزن کالا های صادر شده افت 43 درصدی داشته است.

عراق؛ بزرگ ترین مشتری همجوار

عراق در میان کشور های همسایه ایران، بزرگ ترین خریدار کالای ایرانی است. در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال، 3 میلیون و 842 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 107 میلیون دلار به این کشور صادر شده است. سهم عراقی ها از ارزش صادرات ایران به 8/ 25 درصد می رسد. البته در دو ماه منتهی به اردیبهشت سال گذشته 4 میلیون و 928 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 823 میلیون دلار از سوی ایران به این کشور فروخته شد؛ بنابراین صادرات وزنی و ارزشی به عراق با افت روبه رو بوده است. کاهش 39 درصدی ارزش و افت 22 درصدی وزن کالا های صادراتی، حاصل عملکرد صادرکنندگان در بازار عراق از ابتدای سال تا انتهای اردیبهشت امسال بوده است.

امارات؛ خریدار دیرینه

اماراتی ها در بین پنج کشور مقصد عمده صادراتی توانسته اند عملکرد خود را در خرید کالا از ایران ارتقا دهند و هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی شاهد رشد صادرات به این کشور هستیم. در دوماه منتهی به اردیبهشت امسال، 2 میلیون و 195 هزار تن کالا به ارزش 682 میلیون دلار به این کشور صادر شده که سهم ارزشی آن را از کل صادرات به 9/ 15 درصد رسانده است. این در حالی است در دو ماه سال گذشته یک میلیون و 638 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 572 میلیون دلار به این کشور فروخته شده بود؛ بنابراین در کارنامه صادرات ایران و امارات، شاهد رشد 19 درصدی ارزش و افزایش 34 درصدی وزن کالا های صادر شده هستیم.

افغانستان؛ صعود به رده چهارم

دومین کشور همجوار ایران که در سال های اخیر مقر تجار ایرانی شده، افغانستان است. این کشور اغلب در جایگاه پنجم مقاصد صادراتی ایران به لحاظ ارزشی قرار گرفته بود. اما در بازه زمانی مورد بررسی این گزارش، افغانستان در رده چهارم مقاصد صادراتی قرار گرفته است. صادرات به افغانستان ارزشی معادل 341 میلیون دلار و وزنی معادل یک میلیون و 67 هزار تن داشته است. سهم ارزشی صادرات به افغانستان 9/ 7 درصد از کل ارزش صادرات است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته، این کشور خریدار 372 میلیون دلار کالای ایرانی با وزن یک میلیون و 32 هزار تن بود؛ بنابراین اگرچه امسال ارزش صادرات به این کشور همسایه با افت 8 درصدی روبه رو بوده، اما وزن کالا های صادر شده 3 درصد رشد داشته است.

ترکیه؛ مقر سقوط آزاد صادرات

آمار های صادرات دو ماه امسال خبر از سقوط آزاد صدور کالا به ترکیه می دهد. فروش کالا به ترکیه در بازه زمانی مورد بررسی نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی افت 93 درصدی و از نظر وزنی کاهش 96 درصدی داشته است؛ بنابراین ارزش صادرات به این کشور از 2 میلیارد و 117 میلیون دلار در دو ماه سال گذشته به 144 میلیون دلار در دو ماه امسال رسیده است.

همچنین وزن کالا های صادر شده نیز از 8 میلیون و 741 هزار تن در دو ماه سال گذشته به 338 هزار تن در دو ماه امسال کاهش یافته است. صادرات به ترکیه در دو ماه سال گذشته جهش قابل ملاحظه ای یافت. در آن دوره دنیای اقتصاد به بررسی جهش صادرات به ترکیه پرداخت و تعیین شد دلیل آن صادرات گاز مایع شده به آن کشور است.

ونزوئلا؛ پدیده صادرات دو ماهه

ششمین جایگاه صادراتی ایران در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال تعجب کارشناسان را برانگیخت. کشوری که هیچ گاه به عنوان مقصد صادراتی مطرح نبود، در ستون درصد تغییرات جدول 20 مقصد صادراتی، رقمی نادر را ثبت کرد؛ رشد 6 رقمی درصد ارزش و افزایش 7 رقمی درصد وزن.

سهم این کشور از کل صادرات دو ماهه هم جالب بود. جالب تر آنکه این کشور در جمع 20 مقصد صادراتی ایران در فروردین ماه امسال هم قرار نگرفته و این موضوع نشان می دهد رشد صادرات به ونزوئلا تنها در یک ماه اجرا شده است. صادرات ایران به این کشور از 100 هزار دلار در دو ماه منتهی به اردیبهشت سال گذشته به 107 میلیون دلار در دو ماه امسال رسیده است. از این رو رشد ارزشی فروش کالا به ونزوئلا 112 هزار و 210 درصد ثبت شده است. سهم ارزشی صدور کالا به ونزوئلا نیز 5/ 2 درصد از کل ارزش صادرات کشور در بازه دو ماهه است. علاوه بر این وزن کالا های صادر شده به این کشور از 3 تن به 176 هزار تن رسیده و این به معنی رشد 6 میلیون و 846 هزار و 757 درصدی است.

اندونزی؛ هفتمین پایگاه صادراتی

هفتمین رده مقاصد صادراتی از آن اندونزی است. صادرات به این کشور هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی در دو ماه امسال نسبت به دو ماه سال گذشته افت داشته است. صادرات کالا به اندونزی از 116 میلیون دلار در دو ماه پارسال به 84 میلیون دلار در دو ماه امسال رسیده است که حکایت از افت 27 درصدی دارد. سهم ارزشی صادرات به این کشور نیز 2 درصد از کل صادرات دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال است. وزن کالا های صادر شده به این کشور هم از 299 هزار تن در دو ماه سال گذشته به 228 هزار تن در دو ماه امسال رسیده که نشان از کاهش 24 درصدی وزنی دارد.

روسیه؛ نتیجه تعامل مثبت

پتانسیل های روسیه به عنوان هدف صادراتی ایران همواره مورد تاکید صادرکنندگان بوده است. تعامل با این کشور در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال نتیجه مثبتی داشته به گونه ای که هم در وزن و هم در ارزش کالا های صادراتی به این کشور توانسته ایم شاهد افزایش باشیم.

ارزش کالا های صادراتی به روسیه در دو ماه سال گذشته 66 میلیون دلار بوده و در دو ماه امسال به 68 میلیون دلار رسیده که نشان می دهد رشد 2 درصدی در خصوص ارزش صادرات کالا به این کشور رقم خورده است. سهم ارزشی روسیه از کل صادرات ایران در بازه زمانی مورد بررسی، 6/ 1 درصد است. وزن کالا های صادراتی نیز در دو ماه سال گذشته 128 هزار تن بوده و در دو ماه امسال با رشد 23درصدی روبرو شده و به 158 هزار تن رسیده است. البته همچنان ظرفیت های زیادی برای ورود به این بازار وجود دارد.

اما به رغم آنکه در چند سال اخیر امکان تصاحب بخشی از این بازار در اختیار بازرگانان ایرانی قرار گرفت، اما به دلایلی همچون ناهماهنگی متولیان تجارت، نداشتن کیفیت لازم محصولات صادراتی ایرانی به این کشور و ناتوانی در شناسایی نیاز روسیه، از موقعیت های ایجاد شده استفاده لازم به عمل نیامد.

پاکستان؛ ظرفیت پنهان صادراتی

هر چند متولیان تجارت ایران سیاست های تجاری را بر پایه تعامل با کشور های همسایه و هم منطقه پایدار کرده اند، اما هنوز ظرفیت هایی در کشور های همجوار وجود دارد که بهره برداری کافی از آن ها صورت نگرفته است. یکی از این کشورها، پاکستان است. با وجود هم مرز بودن این کشور با ایران، اما پاکستانی ها تنها خریدار 107 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 63 میلیون دلار در دو ماه امسال بوده اند. سهم ارزشی پاکستان از کل صادرات ایران در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال 5/ 1 درصد است. صادرات به این کشور در مقایسه با سال گذشته نه تن ها حفظ نشده بلکه کاهش هم داشته است. در مدت مشابه سال گذشته 535 هزار تن کالا به ارزش 193 میلیون دلار به این کشور صادر شده بود که با توجه به رقم ثبت شده از صادرات امسال شاهد افت 67 درصدی ارزش صادرات و کاهش 80 درصدی وزن کالا های صادر شده به پاکستان هستیم.

عمان؛ رقیب بازنده امارات

در یک برهه زمانی قرار بود عمان مقر کالا های ایرانی برای صادرات مجدد شود. نقشی که بازیگر اصلی آن در سال های اخیر، امارات بوده است. افزایش تنش های سیاسی با امارات، بر این برآورد دامن زد. اما کارشناسان اعتقاد داشتند عمان برای جایگزین شدن امارات، راه طولانی را باید بپیماید. البته در برهه های زمانی مختلف شاهد رشد صادرات به عمان بودیم، اما با کاهش تنش های سیاسی دو کشور ایران و امارات، جایگزینی عمان، کمرنگ تر شد.

حال در دو ماه امسال صادرات به این کشور هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی فرایند نزولی داشته است. به گونه ای که ارزش کالا های صادراتی ایران به عمان از 68 میلیون دلار در دو ماه سال گذشته با افت 9 درصدی روبه رو شده و به 62 میلیون دلار رسیده است. همچنین وزن کالا های ارسال شده به این کشور از 362 هزار تن در دو ماه سال گذشته با افت 31 درصدی روبه رو شده و به 250 هزار تن رسیده است. بر اساس این گزارش سهم ارزشی عمان از کل ارزش صادرات در بازه زمانی مورد بررسی 4/ 1 درصد است.

هند؛ سقوط به رده یازدهم

هندی ها اگرچه در صادرات به ایران از پیشتازان محسوب می شوند، اما در خرید کالا های ایرانی چندان نقش قابل توجهی ایفا نمی کنند. البته در سال های اخیر جایگاه هند در لیست کشور های صادراتی، بالاتر از حال حاضر بود. اما در دو ماه امسال رده یازدهم جدول را به خود اختصاص داده و صادرات به این کشور هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی افت قابل توجهی را تجربه کرده است. در دو ماه سال گذشته ارزش صادرات به هند 232 میلیون دلار بود. اما در دو ماه امسال به 55 میلیون دلار رسیده است؛ بنابراین کاهش 76 درصدی صادرات به این کشور در کارنامه تجارت دو ماهه ایران ثبت شده است. همچنین وزن کالا های صادر شده نیز با افت 69 درصدی روبه رو بوده و از یک میلیون و 591 هزار تن در دو ماهه سال گذشته به 485 هزار تن تقلیل یافته است. سهم ارزشی هند از کل صادرات، 3/ 1 درصد است.

جمهوری آذربایجان؛ سهامدار یک درصدی

جمهوری آذربایجان نیز از دیگر کشور هایی است که به رغم پتانسیل های بالای بازارش، سهم اندکی از صادرات ایران را به خود اختصاص داده است. سهم ارزش صادرات به این کشور تنها یک درصد از کل صادرات ایران است و در رده دوازدهم مقاصد صادراتی قرار گرفته است. ارزش صادرات ایران به جمهوری آذربایجان از 56میلیون دلار در دو ماه سال گذشته به 43 میلیون دلار در دو ماه امسال رسیده است. به این معنی که شاهد افت 22 درصدی ارزش صادرات به این کشور در دو ماه امسال هستیم. اما وزن کالا های صادر شده از 96 هزار تن در دو ماه سال گذشته به 95 هزار تن در دو ماه امسال رسیده که در آمار سازمان توسعه تجارت درصد تغییرات آن صفر بوده است.

سهامداران خرد بازار صادراتی

از 20 مقصد عمده صادراتی ایران، 8 کشور دارای سهام کمتر از یک درصد از کل ارزش صادرات ایران هستند. هنگ کنگ با خرید 14 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 29 میلیون دلار در رده سیزدهم قرار گرفته است. البته صادرات به این کشور هم از نظر وزنی رشد 75 درصدی داشته و هم از نظر ارزشی با افزایش 64 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل روبه رو بوده است. سوریه چهاردهمین مقصد صادراتی ایران است که در دو ماه امسال خریدار 26 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 28 میلیون دلار بوده است. صادرات به این بازار هم در مقایسه با دو ماهه سال گذشته از نظر وزنی افت 3 درصدی داشته، اما از نظر ارزشی 13 درصد رشد را تجربه کرده است.

آلمان هم در جایگاه پانزدهم مقاصد صادراتی قرار گرفته و در دو ماه امسال خریدار 5 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 22 میلیون دلار بوده است. البته صادرات به این کشور اروپایی در بازه زمانی مورد بررسی نسبت به مدت مشابه سال قبل، افت وزنی 90 درصدی و افت ارزشی 38 درصدی داشته است. حاصل عملکرد صادرکنندگان ایرانی در بازار ارمنستان از ابتدای امسال تا انتهای اردیبهشت، فروش 101 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 21 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل افت 13 درصدی وزنی و رشد 5 درصدی ارزشی را تجربه کرده و در پله شانزدهم مقاصد صادراتی ایستاده است. قزاقستان هفدهمین بازار هدف صادراتی ایران در دو ماه منتهی به اردیبهشت امسال است.

این کشور خریدار 73 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 17 میلیون دلار است که نسبت به مدت مشابه سال قبل اگرچه از نظر وزنی افت 45 درصدی داشته، اما از نظر ارزشی رشد 8 درصدی را تجربه کرده است. تایلند هجدهمین مقصد صادراتی ایران محسوب می شود که در بازه زمانی مورد بررسی 25 هزار تن کالای ایرانی را به ارزش 16 میلیون دلار خریداری کرده است. البته صادرات به این کشور در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال قبل هم از نظر ارزشی افت 84 درصدی داشته و هم به لحاظ وزنی با کاهش 90 درصدی روبه رو شده است.

سریلانکا نوزدهمین بازار ایران است که در دو ماه امسال 160 هزار تن کالا به ارزش 15 میلیون دلار به این کشور صادر شده است. رشد ارزشی یک درصدی و افت وزنی 24 درصدی در کارنامه صادرات به این کشور ثبت شده است. در نهایت کویت به عنوان بیستمین بازار هدف صادراتی ایران معرفی شده که خریدار 344 هزار تن کالا به ارزش 15 میلیون دلار بوده است. صادرات به این کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل افت وزنی 28 درصدی و کاهش ارزشی 50 درصدی را تجربه کرده است.