اولین شهر تاریخی دوره ساسانی، ماداکتو یا سیمره یا دره شهر ایلام؟! - مجله بهسان

موقعیت جغرافیایی دره شهر ایلام

دره شهر ایلام در موقعیت طول جغرافیایی 47 درجه و 22 دقیقه و عرض جغرافیایی 33 درجه و 8 دقیقه قرار گرفته و 650 متری از سطح دریا ارتفاع دارد. این شهر، در 142 کیلومتری شهر ایلام و در جهت جاده ایلام ـ پل دختر قرار گرفته و با حدود 3 ساعت رانندگی می توانید خود را از ایلام به این شهر برسانید. آب وهوای آن معتدل و خشک، بیش ترین درجه گرما 42 درجه و پایین ترین دمای هوا 6- درجه سانتی گراد و بارندگی سالانه آن، بطور متوسط 350 میلیمتر است. برای رسیدن به این شهر می توانید از سمت دزفول در خوزستان و خرم آباد نیز حرکت کنید. اگر از تهران به سمت دره شهر ایلام می روید، پس از گذشتن از قم، اراک و حرکت به سمت خرم آباد، می توانید در نهایت وارد جاده پل دختر شده و خود را به دره شهر برسانید. در جهت رسیدن به دره شهر ایلام نیز آثار باستانی بسیاری قرار گرفته که دیدن آن ها خالی از لطف نیست. به عنوان نمونه اگر اهل طبیعت گردی هستید، در این جهت حتما به دیدن آبشار ماربره در نزدیکی دره شهر در جهت جاده پل دختر بروید.

تاریخچه دره شهر یا ماداکتو

همانطور که قبلا گفتیم ماداکتو نام قدیم دره شهر ایلام و بوده که در دوره ساسانیان به دلیلی سرسبزی، چشمه ها و آبراهه های فراوان، دشت ها و حیوانات بسیار برای شکار و البته آب و هوایی خنک توسط امرا و عظیمان به عنوان پایتخت تابستانی ایلامی ها استفاده می شده است.

دره شهر در میان آبرفت های سیمره و ویرانه های تاریخی آن و در دو سوی جهت رودخانه دره شهر واقع شده است. اگر بخواهیم دقیق تر مکان این شهر را معین کنیم باید به سرانجامی تپه ماهورهای دامنه شمالی کبیر کوه بروید. در نقشه زیر موقعیت این شهر را خواهید دید. اگر امروزه نیز به این شهر سفر کنید، از سرسبزی و خوش آب و هوایی آن بسیار لذت خواهید برد.

با سفر به دره شهر نه تنها می توانید از جاذبه های تاریخی دیدن کنید، بلکه در جشن های مردم این منطقه نیز شرکت کنید. از خصوصیات دره شهر ایلام و مردم لر نشین آن، آهنگ ها و ترانه های موسیقی لری در انواع بزمی، رزمی، حماسی و … است که اگر در جشن های نوروزی و یا مراسم های عروسی این منطقه شرکت کنید می توانید آن ها را بشنوید.

پیشه مردم دره شهر

در مجموع پیشه و شغل مردم دره شهر ایلام از دیرباز تا به امروز کشاورزی، باغداری و دامداری بوده است. کشاورزی هم چنان بین این مردم رونق داشته و در خاک حاصلخیر اینجا محصولاتی همانند گندم، جو، بنشن، ذرت، گیاهان علوفه ای، برنج، کنجد، تره بار، گردو، انار، انگور، سیب و انجیر و محصولات صیفی کاشته می شود. از مهم ترین محصولات جالیزی دره شهر، خیار است. شهرستان دره شهر ایلام دارای دو بخش مرکزی به همین نام و بخش بدره است.

زبان مردم بدره کردی و زبان مردم دره شهر لری و کردی است. قرارگیری دره شهر در کنار کبیرکوه و خرابه های شهر باستانی ئاداکتو ساسانی و رود خروشان سیمره باعث شده تا این شهر از اهمیت بسیاری در میان تاریخ دانان و باستان شناسان امروزی برخوردار باشد. به طوری که به آن لقب اولین شهر تاریخی دوره ساسانی داده اند.

چرا به این شهر، دره شهر می گویند؟

بعضی از افراد معتقدند که نام دره شهر ایلام از رود سیمره گرفته شده است. چرا که این رود تا قبل از ورود عیلامی ها به آن، گاماسب نام داشته و هنگام ورود به ایلامی ها، سیمره نامیده می شود. گفته می شود که چون دره شهر در کنار رود سیمره در دره ای از دره های کبیر کوه قرارگرفته، نام دره شهر را برای آن برگزیده اند. شهر تاریخی و باستانی دره شهر ایلام در ادوار مختلف بارها ویران و دوباره آباد گشته که از جمله عوامل ویرانی آن تاخت و تاز آشوریان و اعراب بوده است.

پایتخت عیلامی ها را ماداکتو می نامند و عده ای دره شهر را همان مداکتو می دانند. عیلامیان که در دوره عهد باستان بر کوه های لرستان فرمانروایی می کردند؛، دره رودخانه، راه عظیم ارتباطی منطقه و مرز شمالی را تصرف نموده و شهرهای مستحکمی تاسیس نمودند که ماداکتو پایتخت دوم آنان، از آن جمله است.

اولین شهر عیلامی که در حمله آشوربانی پال ویران و مردم آن قتل عام شده اند، دره شهر یا همان ماداکتو بوده است. اگر اکنون به دره سیمره بروید، می توانید بقایای خرابه های عهد ساسانی را مشاهده کنید. ظاهرا دره شهر در دوره اعتلای هخامنشیان هنوزهم ویران بوده و یا اهمیت گذشته را نداشته است تا اینکه در عهد اشکانیان دوباره تجدید حیات یافته و در دوره ساسانی رونق و آبادی به آن باز می شود. در خرابه های دره شهر ایلام می توانید آثار چهارراه ها، کوچه ها و معابری با نظم ویژه که در شهر سازی آن دوره معمول بوده، باقی مانده است. از اشیا تاریخی که در این مکان کشف شده است، می توان به سکه هایی اشاره نمود که در خرابه های دره شهر پیدا شده اند و متعلق به پادشاه خسرو سوم و جانشیان او است.

گفته می شد که دره شهر در زمان آبادانی بیش از 5000 خانه داشته است. از جالب ترین بناهایی که در طی کاوش های باستانی در ماداکتو و دره شهر پیدا شده است، بنایی است که حدس زده می شود که روزی مسجد و یا عبادتگاهی مربوط به دوره اسلامی بوده باشد.

بعضی بر این باورند که دره شهر را خسرو پرویز پادشاه ساسانی پایه ریزی نموده و گفته می شود اسکندر مقدونی هنگامی که از شوش راهی شعر کلنی بوده از دره شهر ایلام عبور نموده است. پس از حمله اعراب، دره شهر یا سیمره، حاکم نشین مهرجانقذق شد و تا سده چهارم هجری قمری، همچنان آباد و پرنعمت باقی ماند.

در سفرنامه های قدیمی می توان به نام سیمره، نام قدیمی دره شهر برمی خورید. به عنوان مثال، ابودلف در سفر نامه خود می نویسد: سیمره نیز شهر زیبایی است که در آن، درختان خرما و زیتون و گردو و در طرف دیگر برف و کوهستان با هم دیده می شوند. یاقوت حموی می نویسد: شهری است در نواحی جبل به سوی خوزستان و آن را مهرجانقذق خوانند و آن آبادان و دارای میوه ها و آب است.

معرفی مکان های تاریخی و دیدنی شهر

آثار و مکان های تاریخی شهر آنچنان زیاد است که تنها با نام بردن تک تک آن ها شاید کل این مطلب به سرانجام برسد. با این حال مهم ترین و اصلی ترین جاذبه های اطراف شهر را که می توانید از آن ها دیدن کنید برایتان نام می بریم.

در این شهر باستانی آثار و مکان های تاریخی و باستانی بسیاری وجود دارد. به نوعی می توان آن را بهشتی برای باستان شناسانی دانست که به تاریخ عیلامی ها و تاریخ ایران باستان علاقه مند هستند. به جرا می توان حدود هفده منطقه باستانی را در دره شهر ایلام و یا اطراف و در نزدیکی آن شمرد. این مناطق تاریخی و جالب و دیدنی را در ادامه به شما معرفی می کنیم.

• تنگ بهرام چوبین در ضلع غربی جاده دره شهر- پل دختر در کنار روستای ارمو: این تنگه آثاری از قلعه ای سنگی و گچی با پلکانی بر دیواره های سنگی دارد. می گویند بهرام چوبین هنگام شورش بر خسرو پرویز در اینجا پناه گرفت.
• تنگ ماژین در دهستان ماژین: در اینجا می توانید از غار معروف کول کنی و البته 12 دخمه و غار انوشیروان بازدید داشته باشید.
• تفریحگاه کلم بدره در حدفاصل ایلام - بدره
• پل چم نمشت در 4 کیلومتری شهر دره شهر: این پل مربوط به دوره ساسانی است و سیمره و طرهان را به یکدیگر مرتبط مر نموده است.

• پل ساسانی در سرانجامی جنوبی دره شهر
• غار کناتاریکه در ارتفاعات سیوان و در نزدیکی روستای پاکل: این غار حوضچه ای آبی، پرده های سنگی، صدها ستون، مجسمه استالاکتیتی و استالاگمیتی، تالارها، چاه ها، دهلیزها و دالان های متعددی دارد.
• پل گاومیشان در جهت رود سیمره: از آثار ملی ایران است که دارای عظیمترین عرض دهانه و طاق در میان پل های باستانی است.
• قلعه شیخ مکان در 6 کیلومتری جنوب شرقی دره شهر
• قلعه ساسانی در روستای کلم بدره
• شهر باستانی دره شهر در حد فاصل دره شهر و بهمن آباد
• شهر باستانی ماژین در تنگ ماژین دره شهر
• آتشکده در دره شهر ایلام
• آتشکده سیکان در روستای سیکان
• آتشکده مهدی آباد در روستای مهدی آباد
• آرامگاه بابا سیف الدین در شمال شرقی دره شهر
• بقعه امامزاده مهدی صالح در گورستان ماژین از توابع دره شهر
• بقعه جابر در دره شهر