شجری: بستن بودجه ضیافتی به جای ریاضتی آخر و عاقبتی جز تورم ندارد - مجله بهسان

به گزارش گروه اقتصادی خبرنگاران، در فضای سخت اقتصادی امروز یکی از مهمترین گلایه های مردم از دولت هم خوان نبودن روش دولتی ها و مسوولین با مردم در صرفه جویی است. مردم می گویند اگر در جنگ اقتصادی و تحریمی هستیم همه باید بار آن را به دوش بکشند، نه اینکه مسوولین بگویند و مردم اجرا نمایند. در تبادل نظر با دکتر هوشنگ شجری اقتصاددان این موضوع را آنالیز کردیم که نقش دولت ها در جنگ اقتصادی چیست و همراهی مسوولین با مردم تاچه میزان به عبور از بحران اقتصادی یاری می نماید؟

اولین سوال این است که در شرایط اقتصادی امروز ایران سهم ما و سهم تحریم ها هر کدام چقدر است؟

بنده معتقدم آنچه از شرایط اقتصادی کشور به تحریم ها نسبت داده می گردد، یعنی مسوولین سعی می نمایند تا بار همه مسائل را به گردن تحریم ها بیاندازند درست نیست. انصاف حکم می نماید که بگوییم پنجاه -پنجاه است. ما به اندازه ساز و کار های تحریمی در عدم رشد و شکوفایی اقتصاد کشور دخیل هستیم، لذا برای فرار به جلو نباید مابقی حقیقت سوء مدیریت ها خود را در داخل کتمان کنیم. نمی توان این موضوع راهم کتمان کرد که آمریکایی های یک قرار داد بین المللی را پشت پا زدند و امید ایران را برای بسیاری از فعالیت های اقتصادی ناامید کردند، اما نمی توان این موضوع را هم نادیده گرفت که بسیاری از سیاست گذاری های ما از پایه و اساس در اقتصاد غلط است و یا اصلا من درآوردی شده است.

مثلا کدام یک از سیاست های اقتصادی غلط است؟

سیاست های پولی و اقتصادی بانک مرکزی، سیاست های بهبود فضای کسب و کار و تعاونی ها یا بهتر بگویم بی توجهی به اجرای قوانینی که می تواند در فضای کسب و کار رونق خاصی ایجاد کند. قدر مسلم ما در رساندن اقتصاد کشور به امروز کم بی تقصیر نیستیم.

اصولا وقتی کشور ها در شرایط ویژه اقتصادی و تحریمی مثل ما قرار می گیرند چه نسخه و دستورالعملی را برای عبور از شرایط بحرانی باید دنبال نمایند؟

در تمام جهان؛ معمولا وقتی کشوری در تنگنای اقتصادی قرار می گیرد، اولین رویکردی که دولت مستقر به کار می گیرد ملزم کردن خود به اجرای سیاست های صرفه جویی است، یعنی اصطلاحا بودجه ریاضتی نه بودجه ضیافتی! را در دستور کار خرج و مخارج بودجه ای خود قرار می دهند. در حالی که ما درایران نه تنها بودجه را ریاضتی نمی بندیم بلکه درهمین فضای ریاضتی شدید هم شاهد ضیافت های بودجه ای هستیم که اصلا با شرایط کنونی همخوانی ندارد. جالب این است که دولت هیچ برنامه ای برای بودجه ریاضتی ندارد. اگر مثلا دو سه ماه نفت بفروشیم و ارز آن به ما برسد؛ دولت به سرعت گشایش های آنی ایجاد می نماید، یا اینکه بدون تعقل و تفکر برای استفاده از این پول برای دراز مدت و محدودیت های آینده، ضیافت آنی برگزار می گردد در حالی که همه کشور ها در شرایط مشابه ما محدودیت های اقتصادی شدیدی اجرا می نمایند چرا که می دانند در دراز مدت ممکن است پول نداشته باشند. معمولا در تنگنا های اقتصادی، وقتی بودجه تدوین می گردد اولین رویکرد دولت و مجلس باید ناظر به بستن بودجه ریاضتی باشد در حالی که ما همواره راستا عکس با مخارج بالا را دنبال می کنیم و نتیجه عکس هم می گیریم. هنگامی که آمریکا با یک بحران بانکی رو به رو شد مدیران بانک های این کشور در یک جلسه ای اعلام کردند تا زمانی که بحران وجود دارد ماهیانه یک دلار حقوق می گیریم. این تصمیم را مدیرانی برای خود دریافتد که ماهیانه بالای چند میلیون دلار درآمد داشتند. این مدیران در شرایط بحران اقتصادی و پولی به خاطر استراتژی بانکداری خود که بسیار مهم بود حتی از حقوق و مزایای خود گذشتند.

یعنی این روش منجر به حل مسائل نظام بانکی آمریکا شد؟

خیر. معین است که با یک دلار حقوق دریافت در مدت زمان کوتاهی مسائل حل نشد، اما این موضوع اقدامی نمادین بود و نشان داد که برای اجرای سیاست های ریاضتی همه با هم آماده هستند از مدیران تا کارمندان. همینطور هم شد با اجماع و کنار هم بودن و صرفه جویی مشکل رفع شد. من همواره بر این موضوع تاکید می کنم که چه اشکالی دارد در جنگ تحریمی و اقتصادی که آقای روحانی خود به این موضوع اذعان کردند تمام مقامات از شخص رئیس جمهور تا وزرا اعلام نمایند که ما یک سال حقوق نمیگیریم، قطعا اگر یک سال حقوق نمی دریافتد هیچ مسئله ای برای این دسته از مدیران پیش نمی آمد یا نمایندگان مجلس این وام ها و مزایا و خودرو ها را نمی دریافتد، چرا همه در شرایط سخت اقتصادی مثل هم نباشیم. شاید این رقم ها در بودجه رقمی نباشد، اما یک اقدام نمادین برای روحیه بخشی به مردم است. اگر آقای روحانی صادقانه با مردم سخن بگوید که آمریکا از قول و قرار خود برگشته و ما را به شدت تحریم نموده حالا که در شرایط بد اقتصادی هستیم همه با هم این شرایط را پشت سر می گذاریم لذا باید بعضی اقدامات را اصلاح کنیم مثلا من از خود و کابینه ام آغاز می کنم، قطعا در همان حد و اندازه توقع سایر مردم هم پایین می آید چرا که با اراده دولت آن هم به صورت واقعی نه نمایشی رو به رو می شوند که وارد فاز صرفه جویی شده اند. اگر دولت چنین رویکردی می داشت حتما بودجه ای با کسری کمتر بسته می شد که می توانستیم کسری های آن را با محاسباتی به گونه ای تامین کنیم که منجر به افزایش تورم نگردد.

نظرتان درباره بودجه سال جاری چیست؟ در حالی که سال گذشته هم در تحریم بودیم بودجه ای که برای سال جاری بسته شد آیا ویژگی های یک بودجه تحریمی و جنگ اقتصادی را دارد؟

متاسفانه دولت در بودجه بندی دقیقا عکس یک دوره جنگی را به کار گرفت. شاهد تدوین یک بودجه انبساطی هستیم با افزایش حقوق ها از بالاترین تا پایین ترین سطح، ریخت و پاش های غیر لازم. درست است که طبقه بازنشسته آسیب پذیر است و به نسبت تورم حقوق کمی دریادفت می نماید، اما به علت بالا رفن تورم بخواهیم حقوق ها را افزایش دهیم دولت به این موضوع توجه نمی نماید که از چه محلی هم ترازی انجام می گردد؟ سیاست هم ترازی خوب است، اما نه در این زمان بلکه در یک زمان درست در زمانی که وضع اقتصادی خوب باشد و بتوانیم خرج کنیم نه اینکه درآمد نفت از بین رفته و چهل درصد درآمد بودجه یکجا نابود شده، فعالیت اقتصادی راکد شده، به دلیل شیوع کرونا اقتصادیات ها کاهش یافته و واردات به خاطر نداشتن ارز کم شده، در چنین حالتی بخواهیم سیاست هم ترازی را در پیش بگیریم، این سیاست های افزایشی با سیاست های ریاضتی اصلا همخوانی ندارد. ما به جای مبارزه با تورم، دست به اتخاذ سیاست هایی می زنیم که عملا تورم را افزایش می دهد. تا جایی که کسری بودجه منجربه استقراض و محدودیت سرمایه گذاری و ممانعت برای اعطای وام و تسهیلات به بخش خصوصی می گردد که اثر برون زایی بر اقتصاد به جا می گذارد. سرمایه گذاری خارجی هم در شرایط فعلی به هیچ وجه امکان پذیر نیست. این سیاست ها به گونه ای است که به وسیله کاهش فراوری یا ازطریق افزایش نقدینگی خود به خود به تورم دامن می زند در کنار آن یک سری تعهدات اضافی که قالبا در تنگنا های اقتصادی نباید به عهده گرفته گردد به عهده گرفته می گردد، لذا در مجموع راه چاره های اساسی که باید برای مبارزه با تنگنا های اقتصادی در پیش گرفته گردد عملیاتی نمی گردد.

کدام یک از سیاست ها و تدابیر به کار گرفته شده اشتباه بوده است؟

مثلا در زمینه سیاست های پولی، بسیار بد عمل شده است. در جا هایی که نباید بانک ها را تحت فشار قرار می دادیم تحت فشار قرار دادیم و در جا هایی که باید از بانک ها حمایت می کردیم هیچ اقدام حمایتی نداشتیم. در مجموع نتوانستیم بر فسادی که برسیستم بانکی چیره شده فائق بیایم. ما در بسیاری از زمینه ها از جمله اصلاح نظام بانکی؛ اصلاح نظام اقتصادیاتی که موضوع بسیار مهمی است. در اصلاح گمرکی؛ قوانین وارداتی و صادراتی و همین ارز 4200 تومانی نتوانستیم درست ترین اقدامات و سیاست ها را به کار بگیریم. از این جهت وقتی سیاست های لازم را در پیش نگرفتیم نمی توانیم بار مسائل را کاهش دهیم و، چون دولت قدرت شرح دهندگی لازم به مردم را ندارد و خود هم اهل صرفه جویی نیست عموما نمی تواند مساله را برای مردم به گونه ای شرح دهد که مردم هم قبول نمایند، لذا شرایط وخیم تر می گردد.

منبع: رادار اقتصاد